معرفی ، نقد و بررسی فیلم " شنای پروانه "

معتقدم محمد کارت و فیلم شنای پروانه نمونه خوبی برای طرح این پرسش است که آیا یک اثر هنری و سینمایی می‌تواند واقعیت را بازنمایی کند یا خیر. هنگامی که به سینمای هالیوود نگاه می‌کنیم، نمی‌توانیم متوجه شویم که واقعیت کشور آمریکا چیست، اما می‌توانیم بفهمیم آمریکایی‌ها خودشیفته هستند. همین ‌طور وقتی سینمای بالیوود را نگاه می‌کنیم، نمی‌توانیم از واقعیت جامعه و فرهنگ کشور هند به درک درستی برسیم، اما می‌توانیم متوجه شویم که هندی‌ها رفتارشان اغراق‌آمیز است.سینمای واقع‌گرای داستانی می‌تواند از لحاظ زمانی با واقعیت مطابق نباشد. این موضوع را به این دلیل می‌گویم که محمد کارت چند سال پیش فیلمی را در مورد گنده‌لات‌های شیراز ساخت. علاقه شخصی محمد کارت نشان‌دادن جامعه‌های اقلیتی است که در آن گنده‌لات یا افراد معتاد نشان داده می‌شود، اما سوال پیش می‌آید که آیا این‌ها کاملاً می‌تواند واقعیت را نشان دهد یا خیر. اگر مستندهای محمد کارت را دیده باشید، مستند خون‌مردگی و آوانتاژ آن در مورد گنده‌لات‌های شیراز است.

 سوال اساسی این است که جامعه سوژه فیلم‌هایی مانند شنای پروانه چه دیدگاهی نسبت به واقعیت دارند. آیا واقعیتی که همسر وحید مرادی از زندگی همسرش دارد به واقعیت جامعه ما نزدیک است یا آن‌ چیزی که محمد کارت در فیلمش از زندگی وحید مرادی نشان می‌دهد؟ باید بگویم کاملاً نسبی است. در دوره‌ای ممکن است گنده‌لات‌ها دقیقاً مردم‌مدار و همسو با مردم باشند و در سینما ممکن است درگیری‌ها و جنگ آن‌ها برای پیش بردن داستان باشد.

معتقدم شنای پروانه به دلیل پیشینه مستندسازی محمد کارت و علاقه او به داستانی و دراماتیزه کردن سرنوشت گنده‌لات تهران، از تعادل خارج شده است. شنای پروانه بین رویکرد تجربه و شخصیت‌شناسی، فردی و فرا فردی نوسان دارد و میان این‌که یک فیلم سرگرم‌کننده یا آموزنده باشد و رسالت اجتماعی داشته باشد نیز در نوسان است. سوال اصلی در مورد شنای پروانه این است که ما با دیدن شنای پروانه به سمت واقعیت اجتماعی یا یک تجربه ناب سینمایی رهنمون می‌شویم.

این فیلم نقش‌مایه ظاهری انتقام را که یک حس درونی است به یک بررسی بن‌مایه‌ای و شناختی از مسئولیت، شرافت، تاوان و سرنوشت تبدیل می‌کند. یعنی یک حس درونی تبدیل به یک نقش‌نمای اجتماعی تبدیل شده و فیلم انتقام را یک اصل معنوی می‌کند و یا می‌خواهد نشان می‌دهد که انتقام اگر یک انتقام شخصی است و از طرف شخصیت حجت در فیلم انجام می‌شود، شکل آن تغییر می‌کند. به خاطر این روی مفهوم انتقام تأکید می‌کنم که در شنای پروانه یک تقابل بین دو شخصیت حجت و هاشم در فیلم وجود دارد که حجت به شکلی انتقام می‌گیرد و هاشم به شکلی دیگر. شخصیت حجت باید در مسیر انتقام شخصیت هاشم بیفتد و به جای او که در زندان است انتقام بگیرد، اما روند داستان تغییر می‌کند.

اصلی در سینما به نام مکافین وجود دارد که اهمیتی در فیلم ندارد. برای نمونه سریال قورباغه نیز بازی با مکافین است؛ چراکه در این سریال مخاطب به دنبال چیزی است که هیچ اهمیتی برای پیش بردن داستان ندارد. در شنای پروانه نیز، فیلمی‌ که از شخصیت پروانه پخش شده و اسم فیلم هیچ اهمیتی ندارد؛ چراکه مکافین هاشم در فیلم به مکافین حجت تبدیل می‌شود و حجت به یک شناخت از خود، برادرش و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند می‌رسد.

سیر رسیدن حجت به آگاهی مسئله اساسی فیلم است که بدون منطق و برقراری تعادل رخ می‌دهد. دو راه خیلی ساده برای پرداخت شخصیت در سینما داریم؛ اول این‌که شخصیت منفی را در طی جریانی به شخصیت مثبت تبدیل کنیم و به مخاطب بگوییم که شخصیت‌های بد نیز می‌توانند تغییر کنند و شخصیت‌های خوب را به شخصیت‌های بد تبدیل کنیم و به مخاطب بگوییم که آن‌ها قهرمان نیستند.

اگر شخصیت حجت در سیر داستان تغییر کرد یا منش لات بودن خود را نشان داد، در جریانی که برایش رخ داد اتفاق افتاد، اما چنین چیزی در رابطه با شخصیت هاشم اتفاق نیفتاد. نمی‌توانیم بفهمیم که تغییر برای شخصیت حجت اتفاق افتاده است یا خیر و نمی‌توانیم متوجه شویم حجت در جریان سینوسی تغییر کرده و به ذات خود برگشته است یا خیر. کنار هم قرار دادن این دو به ما نشان می‌دهد که حرف محمد کارت این است که ذات انسان‌ها و بستری فرهنگی و اجتماعی که آن‌ها در آن بزرگ شدند، به هیچ شکلی نمی‌تواند کاری کند که آن‌ها تغییر کند یا مانند مستند خون‌مردگی که خودش آن را ساخته، می‌خواهد از جبر جغرافیایی و جبر فرهنگی حرف بزند.

دقیق‌ترین کلمه‌ای که می‌توان دربارۀ فیلم شنای پروانه  گفت، “درست” است. شنای پروانه فیلم درستی است. فیلمی که هیاهوی روشنفکرانه ندارد. ناتوانی در انتقال حرفش را پشت ابهام‌گویی پنهان نمی‌کند. از مسئله‌ای که در آن ناآگاه است، سخن نمی‌گوید. سنگ بزرگی برنمی‌دارد و تنها یک فیلم خوب می‌سازد.

فیلم شنای پروانه از غیرت می‌گوید از حجتی که عزت می‌شود برای فرزندی که قرار است باشد و عزتی که حجت می‌شود برای سرنوشت. سرنوشتی که گاه در مبل قرمز پنهان میشود، گاه در پشت تابلوی از مونالیزا بهتر یافت می‌شود و گاه پای سفرۀ یک خانواده در جنوب شهر رخ می‌نماید.
با آنکه فیلم شنای پروانه اثر متوسطی در داستان، ساخت، شخصیت‌پردازی، ریتم و فضاسازی است اما بدون شک دو مسئله این فیلم را در میان آثار سینمای ایران متمایز می‌کند، اولین و مهمترین مسئله یک روح ایرانی پایین شهری در خلال شخصیت‌پردازی و فضاسازی فیلم است و دومین مسئله برآمده از همین روح است که پایان‌بندی درخشان این فیلم است.
پایان‌بندی‌ای که در آن قهرمان فیلم به یکباره هدفی که در طول فیلم دنبال می‌کند را تغییر می‌دهد و به سمت از بین بردن شرارت می‌رود حتی اگر در این راه برادر خود را از دست دهد. اینکه حجت (با بازی جواد عزتی) در این تصمیم، به دام انتقام شخصی نمی‌افتد و مصیب را با پول خودش به کام مرگ می‌کشاند ابتکار بسیار زیبایی است که به واقع فیلم را با یک جهش بزرگ به سمت جهانی امیدبخش می‌کشاند.
بازی جواد عزتی در این فیلم بسیار کنترل شده و به دور از اغراق‌های همیشگی این بازیگر است و همین موضوع برای تماشاگر بداعت غیر منتظره‌ای دارد به شکلی که هر لحظه این انتظار از او می‌رود که شیر درون خود را بغراند تا به نوعی نقش مشابهی که در فیلم لاتاری ایفاگر آن بود را به نمایش بگذارد اما به واقع کنشگری حجت در این فیلم اساسا جنس متفاوتی دارد و دقیقا نقطۀ مقابل کاراکتر عزتی در لاتاری است.
برادر نوشین در لاتاری یک بی‌مغز غیرتی ساده‌لوح است که تنها به فکر این است که خشم ناشی از ظلم به خواهرش را جایی خالی کند و خلاص شود اما حجت به عنوان برادر هاشم (با بازی امیر آقایی) یک انسان باهوش و بافکر و غیرتمند است که همانقدر که به بیرون آمدن برادرش می‌اندیشد به آبروی پروانه نیز اهمیت می‌دهد.
نشانۀ این هوشمندی دقیقا یکی از سکانس‌های اولیۀ فیلم شنای پروانه است یعنی زمانیکه به او خبر یک فاجعه را داده‌اند و او عملا وارد یک وضعیت پیچیده شده است اما در مقابل سیلی مشتری، فقط عذرخواهی می‌کند و همچنین منطق عقلی خود را نیز در چند جمله کوتاه به خوبی بیان می‌کند که کار بد و ناقص انجام نمی‌دهد تا تماشاگر فیلم، یک کاراکتر درست و پیوسته با اصولی ثابت را در طول فیلم ببیند.
بدون شک جواد عزتی دقیقا برای ایفای چنین نقشی، مستحق تشویق و ستایش است چرا که کنشگری کاراکترش به شکل نقشی که او در لاتاری بازی می‌کرد، در این فیلم کاملا بیهوده و بی‌منطق می‌نمود اما همین که او به سمت یک بازی متناسب با کاراکتری که در فیلمنامه خلق شده می‌رود نشانۀ یک بلوغ حرفه‌ای در این بازیگر توانمند است.
اما در این بین فقط عزتی و همچنین پدر حجت و هاشم توانسته‌اند که از پس نقش‌های پیچیده خود بربیایند اما دیگر بازیگران متاسفانه در این کار موفق نیستند و حتی گهگاه موجب ضعف فیلم هم شده‌اند.
نمونۀ بارز این مسئله بازی به شدت بد و اگزجرۀ امیر آقایی در نقش هاشم است که البته مشکل اصلی این کاراکتر بیشتر به شخصیت‌پردازی آن در فیلمنامه بازمیگردد و جای مانور بسیار کمی نیز دارد اما به هرحال آن دلچسبی همیشگی که در امیر آقایی شاهد هستیم را در این نقش مشاهده نمی‌کنیم.
مه‌لقا باقری نیز به هیچ عنوان از پس نقش یک زن عاقل و گهگاه غرغرو در عین حال ساده و در مواقعی به شدت عاقل برنیامده و تنها نکتۀ مثبت استفاده از او، ایجاد صحنه‌های احساسی است که با همسر خود برای تلطیف فضای سیاه فیلم ایجاد می‌کند. البته این مشکل نیز تا حدودی به به شخصیت‌پردازی آن در فیلمنامه بازمی‌گردد. این معضل دربارۀ پانته‌آ بهرام، علی شادمان، مهدی حسینی‌نیا و ایمان صفا نیز وجود دارد.
با آنکه فیلم شنای پروانه از نظر زمان و گره داستانی کاملا فکر شده و دقیق است و نشانه‌ها را خوب جای‌نمایی کرده است اما به علت عدم وجود نقطه عطف معمایی و تلنبار شدن تمامی آنها در اول و آخر فیلم، ریتم کار در لحظاتی سقوط می‌کند اما به نظر نگارنده دو عامل موجب حفظ ریتم روایی شده است.
اول ایجاد تعلیق خیانت دربارۀ کاراکتر محمد یا ممد (با بازی ایمان صفا) با یک دیالوگ در ابتدای فیلم و شوخ و شنگی‌اش در ادامۀ فیلم و دوم نشان دادن فضاهای خلافکاری عجیب در سطح کشور آن هم به این اشکال مختلف است که ریتم را به طور کلی حفظ می‌کند.
نکتۀ قابل توجه در این فیلم طراحی صحنه و لباس و موفقیت در ایجاد یک فضای سنتی پایین شهری با اتمسفری آشنا و اکسسوار دقیقی است که شاید همین دقت است که پیام حجت در پایان فیلم آن هم بر سر سفره را به دقت به جان بیننده می‌نشاند.
در پایان باید گفت که شنای پروانه یک فیلم متوسط درست در فضای سینمای ایران است که نه یحتمل توانایی هزینه‌ای فیلم‌های مانند متری شش و نیم را دارد و سیاهی و بی‌چارگی جامعه‌اش به اندازه‌ی ابد و یک روز است و نه در برابر این معضلات سکوت کرده است بلکه یک قهرمان از درون همین وضعیت بیرون کشیده است که یک تنه بتواند تصمیم درستی بگیرد و یک جامعه را از لوث وجود اراذل و اوباش پاک کند. شاید تنها نقطه‌ی منفی این فیلم در مقابل فیلم‌هایی که نامبرده شد، اسم نه چندان دلچسبی که بر این فیلم نهاده شده است…

کارت، پیرنگ جست و جوی موجود در فیلم‌نامه را به خوبی به کارگردانی انتقال می‌دهد و دوربین خود را در کلوز و مدیوم کلوز عزتی قرار می‌دهد. این کار باعث می‌شود در طول فیلم ضمن برقراری سمپات بین شخصیت اول و مخاطب، بیننده حس کند همراه با بازیگر در حال کشف راز است.

حجت (جواد عزتی) باید برای نجات برادرش از اعدام، شخصی که فیلم زن برادرش را پخش کرده پیدا کند تا با تحویل دادن آن به پدر زن برادرش یعنی شخصیت احمد (علیرضا داوودنژاد) رضایت او را گرفته و هاشم (امیر آقایی) را از مرگ نجات دهد. شخصیت هاشم ابتدا از طریق گفت و گوی میان پروانه (طناز طباطبایی) و حجت تا حدودی شناخته می‌شود و در صحنه بعد که مربوط به استخر است، تیپ یک فرد قلدر و گردن کلفت با شمایلی که از او می‌بینیم ساخته می‌شود. این نوع تیپ‌سازی که به سرعت به مخاطب القا می‌شود، موجب می‌شود تا قبل از موقعیت اولیه فیلم که در آن هاشم همسرش را به قتل می‌رساند ما نسبت به او آگاهی پیدا کنیم و این عمل‌اش را درک کنیم.

موقعیت اولیه به دلیل اجرای درست و پرداخت دقیقی که دارد به خوبی ادامه ماجرا را به حجت پاس می‌دهد. او که خود را در مرگ پروانه مقصر می‌داند در نقطه عطف اول فیلم تصمیم می‌گیرد شخصی که فیلم را پخش کرده پیدا کند. دیدار با احمد و پیدا کردن یک اسم، سرنخی می‌شود برای گام برداشتن او در این مسیر. زمانی که برای پیدا کردن رضا زارع به همراه مصیب (مهدی حسینی نیا که بازی خوبی هم دارد) به دروازه غار می‌رود برای اولین بار متوجه فراست و زیرکی او می‌شویم و او با یکی دو سوال درست از حقیقت مرگ رضا زارع اطمینان کسب می‌کند و شخصیت حجت کم کم در طی این مسیر ساخته می‌شود. ملاقات حجت با هاشم در زندان که در طول فیلم به یک موتیف تصویری تبدیل می‌شود برای اولین بار زمانی به کار می‌رود که حجت برای ادامه مسیر جست و جوی خود به راهنمایی هاشم نیاز دارد. این نماهای دو نفره بسیار مهم هستند و با تکرارشان در فیلم نقش به سزایی در پیش برد درام ایفا می‌کنند.

حجت به سراغ علی شادمان و پانته‌آ بهرام می‌رود که بازی کوتاه شادمان در همین چند دقیقه بسیار چشم‌گیر است. اعمال و کنش حجت در این دو برخورد در ادامه روند شخصیت‌پردازی او، که یک قلدری همراه با انصاف دارد، است. این دو نفر حجت را قانع می‌کنند فیلم گرفتن به آن‌ها ربطی ندارد و در نتیجه حجت بی‌خیال آن‌ها می‌شود اما همین قضیه در فیلم ایجاد بحران می‌کند و تنش در این بحران در نقطه‌ای که درب خانه پدری با یک وانت آبی شکسته می‌شود به بیشترین میزان خود می‌رسد. با ورود مصیب قائله موقتا ختم به خیر می‌شود و حجت و همسرش آسیب دیده به بیمارستان می‌روند. بحران ایجاد شده در قسمت میانی فیلم قوت آن را دارد که در ادامه باعث شود حجت تصمیم بگیرد شخصی را که خواسته او را بدنام کند پیدا کند. اگر چنین شخصی را بیابد احتمالا گره اصلی نیز گشوده می‌شود و او پخش‌کننده آن فیلم را پیدا می‌کند.

از این جا به بعد ویژگی بارز فیلم خود را نشان می‌دهد. تعلیقی در پس تعلیق دیگر. حتی در لحظه‌ای که حجت، خبرچین را پیدا می‌کند این تعلیق جان بیشتری گرفته و ما برای چند دقیقه نسبت به او بدبین می‌شویم. عزتی در ادامه تلاش‌هایش با زنی روبرو می‌شود که همه چیز را لو می‌هد و در این‌جا نقطه عطف دوم فیلم رقم می‌خورد. رسیدن حجت به مصیب قصه فیلم را وارد پرده سوم‌اش می‌کند. تمهید مهم در نقطه اوج داستان، باعث می‌شود تا فیلمنامه در پرده سوم از نفس نیفتد و آن هنگامی است که حجت می‌فهمد بازی خورده هاشم بوده و او در حقش نامردی کرده است. نقطه اوج این چنینی باید هم با یک پایان پرخون همراه باشد. پرخون نه از لحاظ زد و خورد و کشت و کشتار بلکه از جنبه تصمیمی که حجت در قبال آینده هاشم و مصیب می‌گیرد.

در ادامه به بررسی دو سکانس مهم فیلم می‌پردازم:

در سکانسی که حجت مصیب را کَت بسته در چاله مکانیکی می‌اندازد شاهد بگومگوی او با مصیب هستیم. جای درست دوربین با نماهایی که حالا کمی از حجت دورتر شده ما را آماده می‌کند تا بعد از فهمیدن این قضیه که او ناخواسته برای برادرش مواد جا به جا می‌کرده دوباره به او نزدیک شویم. جایگاه دوربین که بالاتر از مصیب قرار می‌گیرد نیز کاملا صحیح است. او در این صحنه در موضع ضعف قرار دارد و دست و پایش به عنوان یک خطاکار بسته است، پس باید مخاطب نسبت به او تسلط لازم را داشته باشد. تا قبل از این سکانس با اشاراتی که به زندگی شخصی حجت شده بود متوجه بچه‌دار نشدن او شده بودیم اما درست در این زمان است که این بخش شخصی به روند اصلی فیلم‌نامه تزریق می‌شود و استحکام بیشتری به کلیت کار می‌دهد. بحثی بین مصیب و حجت که مصیب را موقتا برنده این بازی می‌کند.

سکانس مهم دیگر که به نظر در اجرا کمی ضعف دارد سکانس پایانی و سفره شام خانواده حجت است. او کار را به پایان رسانده و مصیب را تحویل پلیس داده است. او در این موقعیت از همه آگاه‌تر است. چیزی می‌داند که بقیه نمی‌دانند، پس طبیعی است دوربین در نزدیکی او قرار داشته باشد. نماهای زاویه دید حجت نیز در این صحنه کاربرد درستی دارند. اما اگر بخواهیم اصولی ساختار صحنه را باز کنیم در نماهای بی‌طرف، کلوز بازیگران دیگر سر سفره می‌تواند درست نباشد. چرا که آن‌ها آگاهی‌ دهنده نیستند. بلکه مخاطب باید از طریق حجت ضربه آخر را ببیند. این قرار دادن تمام اعضای خانواده در موقعیتی مشابه مانع از برقراری هر چه بهتر ارتباط حسی با شخصیت اول می‌شود.

فیلم‌برداری سامان لطفیان در این فیلم بسیار کنترل شده است. کار او در این جا زیر نظر یک کارگردان کاربلد فرم بهتری پیدا می‌کند و دیگر خبری از آن دوربین سرگردان فیلم‌های شبی که ماه کامل شد و ابلق نیست. مثلا در صحنه‌ای که حجت و دامادشان (ایمان صفا) دارند دنبال یکی از خبرچین‌ها که لباس زرد پوشیده می‌دوند دوربین در فاصله‌ای مناسب در حال ترکینگ است. حال این صحنه را با دویدن هوتن شکیبا در فیلم ابلق مقایسه کنید که در آن جا لطفیان با یک دوربین روی دست بی‌منطق تمام پله‌ها را دنبال شخصیت می‌دود و به جای ایجاد حس التهاب، نمایی مهوع و عذاب‌آور می‌آفریند.

مصطفی علیزاده در نقش تدوینگر نقش مهمی در ضرباهنگ تصویری فیلم دارد. او با رعایت اصولی اندازه نماها، کوتاه کردن آن‌ها نسبت به اندازه اصلی‌شان، برش به قسمت‌های مهم صحنه و هم‌‌چنین رعایت درست و اصولی نمای زاویه دید و عکس آن به یاری میزانسن آمده و در خلق یک تصویر مطلوب نقش مهمی ایفا می‌کند. این‌ها را بگذارید کنار ریتم جذابی که در خلال نماهای کوتاه مخصوصا در سکانس‌های مربوط به دعوا خلق می‌شود.

از دیگر بخش‌های فیلم لازم است به موسیقی و صداگذاری فیلم اشاره کرد. موسیقی هم در خدمت التهاب شخصیت‌ها و صدای درون آن‌هاست و هم همراه با فراز و فرود داستان، اوج و گذار مناسبی دارد و به دراماتیزه شدن سکانس مورد نظر خود کمک شایانی می‌کند. صداگذاری نیز هر جا لازم باشد پر سر و صدا و شلوغ برگزار می‌شود و یا در جایی دیگر در یک لحظه به سکوت می‌رسد. سکوتی که در موقعیت اولیه و در ماشین حجت، بعد از کشته شدن پروانه باعث به فرم رسیدن آن صحنه مهم می‌شود.

نکتۀ پایانی در زمینه فرم فیلم که باید به آن اشاره کنم مسئله زمان است. کارت خیلی خوب زمان می‌فهمد و با نمایش تدریجی چند شبانه روز، به دور از هر گونه ادا و اطوار مدت زمان تقریبی این پروسه را از ابتدا تا انتها نشان می‌دهد.

اگر بخواهم یک جمع‌بندی‌ کلی نسبت به فیلم داشته باشم باید بگویم فیلم در انجام دو عمل مهم موفق می‌شود؛ اول این که به خوبی از پس مناسبات جعلی جماعت گنده لات که خفقان به وجود می‌آورند برمی‌آید؛ یعنی با قرار دادن نفر دوم (مصیب) در مقابل نفر اول (هاشم) به خوبی نشان می‌دهد جو حاکم ایجاد شده از طرف آن‌ها تا چه اندازه سست است و این قمه و قمه‌کشی‌ها راهی جز تباهی با خود به همراه ندارد و دوم این که حساب مردم عادی پایین شهر را از این جماعت، که زور در بازوهایشان خشک شده، جدا می‌کند و این خیلی خوب است. در نمایی که مصیب توسط پلیس دستگیر می‌شود، هم محله‌ای‌های او را به یاد آورید که خوشحال می‌شوند و از این صحنه فیلم می‌گیرند.

در پایان باید یادآور شوم که اگر شنای پروانه زمانی روی پرده می‌رفت که شرایط اکران مساعد بود قطعا یکی از پرفروش‌ترین آثار چند سال اخیر سینمای ایران می‌شد اما حالا و در شرایط فعلی به نظر می‌رسد با مدیریت و برنامه‌ریزی غلط، به حق‌اش نرسیده است. به امید روزی که دوباره سینمای ایران روزهای خوبی را سپری کند.

شاید بهترین مجرا برای ورود به نقد نخستین ساخته سینمایی بلند محمد کارت، عنوان متفاوت آن باشد که مخاطب را پیش از تماشای فیلم دچار ایهامی کنجکاوی برانگیز می‌کند؛ عنوانی که در وهله نخست یکی از چهار نوع شنا در قالب یک رشته ورزشی را به ذهن می‌آورد ولی فقط با گذشت چند دقیقه از فیلم ، چرایی این نام‌گذاری خلاقانه بر تماشاگر معلوم می‌شود اما همین که یک اثر نمایشی حتی پیش از دیده‌شدن روی پرده در ذهن مخاطب خود مکثی هر‌چند کوتاه و وسوسه‌برانگیز ایجاد کند، به‌خصوص برای یک فیلم‌ساز فیلم‌اولی ستودنی و ‌تأمل‌برانگیز است.

فیلم از ابتدا تا انتها مسیر پرالتهابی را طی می‌کند؛ مسیری که از مرگ آغاز شده و با مرگ پایان می‌یابد. در حد‌فاصل میان این دو مرگ که اولی جان پروانه را می‌ستاند و دومی مرگ قریب‌الوقوع هاشم و مصیب را گواهی می‌دهد، فیلم‌ساز تماشاگر را از مسیر پرو‌پیمانی عبور می‌دهد که از جایگاه نازل زن در نظام خانوادگی به‌خصوص در طبقات پایین اجتماعی تا تعصب ناموسی افراطی و قانون‌گریز مردان همین طبقه، فقر توأمان فرهنگی و اقتصادی و سرانجام خیانت را که همه در یک بستر معمایی روایت می‌شوند، تماما در بطن خود دارد. حجت با بازی فوق‌العاده جواد عزتی که سال‌های خوبی را در دوران بازیگری خود سپری می‌کند، قهرمان همین مسیر پرتنش است که نیت اولیه‌اش برای خلاصی برادر بزر‌گ‌تر از طناب مرگ به نتیجه‌ای کاملا معکوس می‌انجامد.

«شنای پروانه» دو نقطه قوت بزرگ دارد که نمی‌توان به آسانی از کنارشان عبور کرد، اولی ضرباهنگ دقیق و سنجیده کار است که در تمام حدود دو ساعت زمان فیلم که زمانی بیشتر از اکثریت آثار سینمایی است، نمی‌افتد و تماشاگر را درگیر و متصل با روایت نگه می‌دارد و دوم شیوه گره‌گشایی چالش بزرگ فیلم یعنی شناسایی هویت آمرین و عاملین تصویر‌گرفتن غیرقانونی از استخر زنانه است که برای روایت آن مسیر دقیق و فکر‌شده‌ای پیموده شده است؛ آن‌گونه که تا زمانی که زن اجیر‌شده توسط مصیب لب به اعتراف باز نکرده کمتر‌کسی می‌تواند ادعا کند که خیانت مصیب به ولی‌نعمتش (هاشم) و طراحی بی‌آبرو‌کردن او و تبعات بعدی‌اش از سوی او را پیش‌بینی می‌کرده است. اگرچه غافلگیری بزرگ‌تر و در‌واقع اصلی و اساسی اثر باز‌هم فراتر از این است و درست هنگامی که پا‌به‌پای حجت از نامردی مصیب (حتی اگر در حق یک لات آسمان‌جلی مانند هاشم باشد) ناراحت و در انتظار گیرافتادن و تقاص پس‌دادنش هستیم، فیلم‌ساز تلنگر واپسین خود را محکم‌تر از ضربه‌های قبلی وارد می‌کند؛ وقتی که معلوم می‌شود مصیب با طراحی توطئه ضبط فیلم در استخر زنانه در‌واقع جواب ناجوانمردی هاشم و تعرض ناموسی‌ای که به دستور او انجام شده را داده و آنجا که یقین حاصل می‌کنیم ادعای مصیب مبنی‌بر آلت‌دست قرار‌دادن حجت و تبدیل او به یک حمل‌کننده مواد مخدر درست و بی‌نقص است، انگار که صورت‌مسئله برایمان تا حدودی عوض می‌شود، درست در چشم بر‌هم‌زدنی نفرت اولیه‌مان از مصیب که با توطئه‌اش باعث مرگ یک زن جوان بی‌گناه و رفتن شوهر متعصبش زیر تیغ اعدام شده، به نفرت توأمان و بسیار بزرگ‌تر از هاشم و مصیب بدل شده و درون‌مایه فیلم هم که تا آن لحظه بیشتر بر جوهره واکنش‌های متعصبانه و فقر فرهنگی استوار بوده، به‌سوی آثار مافیایی (‌البته در شکل و شمایل بومی و ایرانی‌اش) تغییر جهت بیشتری می‌دهد؛ بدون اینکه بر‌اثر این تغییرات ناگهانی فیلم متحمل لطمات دراماتیکی بشود که نمونه‌هایش را در آثار سینمایی دهه اخیر زیاد دیده‌ایم.

یک وجه مهم فیلم که به نظر لازم است به آن پرداخته شود، سکانس آزاد‌سازی اولیه مظنونین به آدم‌فروشی است که براثر اعتراض زن و خواهر حجت آزاد می‌شوند اما درست در لحظه‌ای که تماشاگر امکان اعتراف‌گیری از آنها را از دست رفته می‌بیند و خود را برای ازسرگیری جست‌و‌جوهای حجت و افتادن احتمالی ضرباهنگ اثر آماده می‌کند، حجت و شوهر‌خواهرش با تفنگ مخصوص بیهوش‌کردن حیوانات به صحنه برگشته و دوباره متهمان را گیر می‌اندازند، نمونه پررنگی از ترفند آشنایی‌زدایی که با غافلگیر‌کردن تماشاگر به دوباره جمع‌شدن حواس او و ادامه اتصال محکمش با فیلم منتهی می‌شود، هرچند می‌توان کمی سختگیرانه به فیلم‌ساز خرده گرفت که حجت و شوهرخواهرش چگونه در دقایقی کوتاه آن اسلحه مختص بیهوشی را آن‌هم از یک انبار متروکه گیر آورده و بلافاصله به تعقیب و دستگیری دوباره متهمین به آدم‌فروشی پرداختند؟! به نظر فیلم‌نامه در این فراز داستانی جای کار بیشتری داشت و باید زمینه‌های منطقی و باورپذیرتری برای چینش این فراز در روایت چیده می‌شد.

مطلب را با اشاره به بازی‌های خوب تمام بازیگران نقش‌های شاخص فیلم به پایان می‌برم که مطمئنا به غیر از توانایی‌های ذاتی بازیگران چهره و گمنام‌تر کار، بخش قابل‌توجهی از این نقش‌آفرینی‌های خوب را هم باید به حساب محمد کارت گذاشت که در اولین حضور خود در سینمای بلند داستانی گام مهمی برداشته و نوید ظهور یک فیلم‌ساز خوب و صاحب‌قریحه را می‌دهد.

 

تصویری از فروپاشی نظم اجتماعی / نگاهی به فیلم «شنای پروانه»

منوچهر دین پرست ، برگرفته از مجله نماوا

 

سرانجام فیلم «شنای پروانه» ساخته محمد کارت اکران شد. فیلمی که در بخش سودای سیمرغ و نگاه نو سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست نظر منتقدان را به خود جلب کند و همچنین ضمن برنده شدن شش سیمرغ، عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را نیز از آن خود کند. اگرچه فیلم در بخش‌های بهترین فیلم، کارگردانی و فیلمنامه نامزد شده بود، اما نتوانست در این بخش‌ها سیمرغ را به دست بیاورد. فیلم شنای پروانه درباره زنی به نام پروانه (طناز طباطبایی) است که فیلمی از او در حین شنا در استخر، در فضای مجازی منتشر می‌شود. حالا هاشم (امیر آقایی) شوهر پروانه که از گنده‌لات‌های محل و برای خود گردن کلفتی است، به همراه حجت (جواد عزتی)، به دنبال انتقام گرفتن از کسی هستند که این فیلم را منتشر کرده است.

فیلم «شنای پروانه» نشان داد که کارگردان موضوعات اجتماعی، به‌ویژه موضوعات معطوف به موادمخدر و فقر و حاشیه شهرها و از سوی دیگر، اوباش و قمه‌کش‌ها را جدی گرفته است. این اثر، فیلمی غافلگیرکننده نبود، اما می‌توان نمای کلی و کانون آن را به خوبی درک کرد. محمد کارت، کارگردان فیلم، پیش از این توانست با ساخت مستند «آوانتاژ»، قشر اوباش و توزیع‌کنندگان موادمخدر و مشروبات الکلی را به خوبی شناخته و در کالبدی درام، یک موقعیت اجتماعی را به تصویر بکشد. او با توجه به قدرت تصویر و انعکاس آن، ذهن مخاطب را از ابتدای فیلم درگیر موضوعی کرد که شاید برای مخاطب تازگی نداشته باشد و با گذشت نیم قرن از ساخت فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی، آن را به شکلی دیگر بازخوانی کند.

این کارگردان به خوبی توانست فروپاشی نظم اجتماعی را با مفهوم غیرت و عشق درآمیزد و کالبد فیلم را به حرکت درآورد و در فیلم خود مخاطب را به سکوت و ادامه وادار کند. شنای پروانه با این که رگه‌هایی از ژانر گانگستری را به همراه دارد، بیشتر ادامه فیلم‌های اجتماعی جنوب شهری چند سال اخیر سینمای ایران است. فیلم‌هایی نظیر «متری شیش‌ونیم» و«ابد و یک روز» که توانستند بخشی از وضعیت فلاکت‌بار مردم این منطقه را به تصویر بکشند.

اما تفاوت در این است که کارگردان در خلق اتمسفر و محله موفق بوده و توانسته با بهره جستن از یک فیلمنامه سه پرده‌ای، مخاطب را تا انتهای فیلم با خود همراه کند. فیلم اگرچه جدال و کشمکش‌های اخلاقی و تصمیمات انسانی جدی در خود نهفته دارد، اما باید گفت که مخاطب مغلوب آنها نمی‌شود و درگیر قصه و سرانجام آن است.

فیلم هرچند با شوکی خیره‌کننده شروع می‌شود و مسئله ناموس در آن بسیار پررنگ است، اما کارگردان توانسته به نحو شایسته‌ای در همان بیست دقیقه اول فیلم تمامی شخصیت‌ها را به مخاطب معرفی کند و فیلم با او ادامه یابد. قهرمان فیلم اگرچه شاید هاشم باشد، اما حجت توانست در سراسر فیلم با تیپ و شخصیتی خاص، مخاطب را با سویه‌های فردی که موقعیت‌های ویژه‌ای خلق می‌کند، همراهی کند.

 البته باید در نظر داشت که فیلم شنای پروانه، اختصاص به یک محله و موقعیت زمانی دارد و نمی‌توان چنین داستانی را در دیگر محلات شهر مانند ونک و رسالت و صادقیه و … تصور کرد. همین نکته سنجی کارگردان را به خوبی نشان می‌دهد که توانسته زمان و مکان را در فیلم به خوبی نشان دهد و اسیر توهم در فیلمنامه نشود. در پایان باید به این نکته توجه کرد که ظاهراً محمد کارت، بیشتر از آن که بخواهد از فرصت خوبی که برای ساخت فیلم سینمایی نصیبش شده، در راستای پیش بردن اهداف قبلی خود استفاده کند، به ساخت یک اثر تجاری تماشاگر پسند، بسنده کرده است. اثری که شاید در کوتاه مدت مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد، اما باید دید در طولانی مدت، حرفی از آن زده خواهد شد و در یادها باقی خواهد ماند.

 نقد و بررسی فیلم شنای پروانه

برگرفته از روزنامه رسالت

رد پای  «جاهل‌ها» و «لات‌ها» و «لمپن‌ها» را بیش از یک قرن است که در تاریخ ایران می‌توان جست وجو کرد. حتی در بسیاری از تحولات سیاسی و تاریخ‌ساز معاصر نیز حضور مؤثر دارند. در فاصله سقوط رضا شاه تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با تضعیف قدرت مرکزی این «لات‌ها» هستند که میداندار هستند. کم کم لوطی‌گری که مترادف جوانمردی و مروت بود، به فراموشی سپرده می شود.

لوطی‌گری‌که با فتوت آغاز می‌شد و در اصناف بازار و عیاری نمود می‌یافت، در سراشیبی زوال قرار می گیرد و در دوره معاصر به لمپن تغییـر شـکل می‌دهد. انقلاب در امواج نخستین خود همچون  انقلاب‌های بزرگ دیگر این گروه‌ها را درون خود کشید و آن‌ها را در سال‌های نخست حذف کرد و با تغییر رویه درون  صفوف انقلاب قرار داد.  

اما پس از جنگ با گسترش  فقر شهری ، «لات‌ها» رشدی محسوس داشتند. اما از آن رویکردهای جوانمردانه پیشین کمتر چیزی باقی مانده است. سینمای ایران از زمان پیدایش تاکنون، مسائل اجتماعی را به طور مدام به نمایش گذاشته است. سینمایی که پرداختن به موضوع  لات ها و لمپن‌ها  در دوره‌های مختلف قبل و بعد از انقلاب را در کارنامه خود دارد.

«قیصر»، «فریاد نیمه شب» و «لات جوانمرد» از فیلم های شاخص قبل از انقلاب است که سراغ این موضوع رفته‌اند. با وقوع انقلاب اسلامی همگام با تغییر گفتمان سیاسی، سازمان تولید فیلمسازی دوره‌پهلوی فروریخت و سازوکارهای جدیدی با بازنمایی مسائل فرهنگی و اجتماعی بر سینمای ایران حاکم شد.

اما بعد از انقلاب هم لات‌ها و لمپن‌ها در ژانرهای مختلف در فیلم‌هایی همچون اخراجی‌ها، مارمولک، آدم برفی، مغزهای کوچک زنگ زده، به اشکال مختلف ظهور و بروز داشته‌اند. سینمای ایران پس از انقلاب، چهاردهه را پشت سر گذاشته که هر دوره، مسائل اجتماعی مختص به خود را داشته است. در دهه شصت سینمای جنگ است ، سینمای متأثر از فضای دفاع مقدس. در این دوره، نوعی تقدس گرایی بر سینما حاکم است و مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داخلی به حاشیه می‌روند.

در دهه هفتاد مسائل  جدید زنان، ظهور زنان مدرن، نقش و موقعیت اجتماعی جدید زنان، نابرابری جنسیتی، تابوشکنی زنان و افزایش آگاهی آنان بررسی می‌شود. پروبلماتیک سینمای دهه هشتاد خانواده‌طبقه متوسط است؛ اما در دهه نود با سینمایی انباشته از مسائل اجتماعی مواجه هستیم که تعدد و پراکندگی آن در بستری از خشونت بازنمایی شده است.«شنای پروانه» از نمونه های درخشان و موفق دهه نود است و در مقابل کلیشه‌های سینمای اجتماعی ایران قرار دارد. در مقابل همه آن چیزهایی که جریان شبه روشنفکری در این سال‌ها به تصویر کشیده‌اند.

 در سینمای خسته چند سال اخیر معدود آثاری یافت می شوند که قهرمانانشان دور از امور سطحی‌اند و می توان ساعت ها به آن‌ها فکر کرد.  شنای پروانه محمد کارت چنین وضعیتی دارد. محمد کارت یکباره دوربین به دست نگرفته تا باساختن فیلمی جنوب شهری تجربه ای در این حوزه کسب کند او در «خونه رو» «مسروقه» «مخدر، کلاف سردرگم» «سمفونی مرگ» «آوانتاژ» و «خونمردگی» کاملا 
زیر پوست شهر رفته است و آنچه روایت می کند تنها یک قصه نیست. صحنه هایی است که به شکل مستند دیده و حس کرده است.

طراحی کم‌نظیر از اموری مثل قمه‌کشی، عرق‌خوری، قمار و دیگر بازی‌های ترسناک ارازل و اوباش و مناسبات حاکم بر آن‌ها در شنای پروانه، محصول سال‌ها تجربه کارت در ساخت مستندهای اجتماعی متفاوت است ، آن نیز با دقت و ظرافتی که کمتر در سینمای ایران شاهدش بوده‌ایم. تجربه زیسته محمد کارت و شناخت و مشاهده میدانی از واقعیت، بزرگ‌ترین سرمایه او در ساخت آثاری از این دست است. چراغ‌های سینما که خاموش می شود مخاطب به عمق ماجرا فرو می رود و حادثه اصلی و محرک داستان را تماشا می کند. 

فیلمی از شنای شخصیت پروانه (با بازی طناز طباطبایی) در استخر، در حال دست‌به‌دست شدن است. زنی مچاله شده و قربانی فضای مجازی که شوهرش (هاشم) گنده لات شهر است. هاشم (با بازی امیر آقایی) تاب تحمل چنین رخدادی را ندارد و با خشونت تمام همسرش را به قتل می‌رساند. این قتل سرآغاز تمام پریشان‌حالی‌های حجت (با بازی جواد عزتی) است. داستان فیلم در مورد این است که بفهمیم چگونه یک فرد برای اهداف خود همه را فدا می‌کند حتی زن و برادرش را.

اگر چه زنش در همان ابتدا قربانی می شود اما برادر کوچکتر که در مسیر انتقام و پیدا کردن عامل پخش فیلم زن برادرش است متوجه می شود که برادرش از او هم سوءاستفاده کرده است و همین نقطه عطف انتهایی باعث رستگاری حجت می‌شود. حجت در شنای پروانه شمایلی از کهن الگوی «بازگشت» دارد که طی فیلمنامه‌ای درست و منطقی، محرکی برای عمل قهرمانانه می‌یابد و با قرار گرفتن در دل بحران و گذر از نقطه اوج، در سکانس منتهی به فینال پیام فیلم را به شکلی کاملا سینمایی منتقل می‌کند.«خیانت» در چند سال گذشته، یکی از جذابترین طرح‌ها برای داستان‌های مکتوب و سینمایی بوده است؛ اما شنای پروانه درباره خیانتی حرف می‌زند که نمونه آن را کمتر در سینمای ایران و جهان دیده‌ایم.

آنچه شنای پروانه را بیشتر از هر چیزی برای مخاطب باورپذیر می کند این است که اتفاقات بر مبنای روندی عقلی شکل می گیرد و کارگردان برای طبیعی جلوه دادن آن مجبور نیست دست به کارها عجیب و غریب بزند.«شنای پروانه»  قهرمان محور است و بازی، هوش، شخصیت و همراهی جواد عزتی در نقش حجت،  قهرمان این داستان را از دل فیلم بیرون می کشد و البته نه قهرمانی عجیب و غریب بلکه قهرمانی  که همه مردم می توانند آن را درک کنند. داستان، «محمد کارت» در فضاسازی جنوب شهر، بیقوله های معتادان و… هم بسیار موفق است. اما در این میان برخی شنای پروانه را به ترویج خشونت و نمایش خشونت متهم می سازند.

اما شنای پروانه یکی از نمونه‌های موفق سینمای ایران در به نمایش کشیدن جنوب شهر و برخی واقعیات اجتماعی است و اتفاقا خشونت موجود در آن در خدمت نفی آن است‌. وقتی فیلم را درون ژانر ببینیم و از سینما آنطور که باید انتظار داشته باشیم، انتظاراتمان قدری تعدیل می‌شود، «شنای پروانه» را می‌توان در قالب یک تریلر معمایی دسته‌بندی کرد؛ فیلمی پر از  زد و خورد و پرتعلیق که به خوبی ساخته شده است. قهرمان فیلم با وجود دست زدن به ماجراجویی‌هایی که جنس محیط زندگی و زیست درون خانواده‌ای ملتهب تا حدودی آن را توجیه می‌کند از ابتدا تا انتها روش و منشی را در پیش می‌گیرد که می‌توان وجوه اخلاقی زیادی در آن مشاهده کرد یکی از لات‌ها با بازی جواد عزتی تصمیم گرفته از گذشته‌ سیاهش فاصله بگیرد و در پایان ما با او همدردی می‌کنیم و کاملا او را درک می‌کنیم و رستگاری‌اش را به چشم می‌بینیم.

نقد فیلم شنای پروانه محمد کارت

سعید مستغاثی ،برگرفته از سایت ویرگول

اولین فیلم بلند سینمایی محمد کارت (مستندساز) به نام "شنای پروانه"درباره درگیری‌های درون دسته جات اراذل و اوباش شهری است که فیلم‌های بسیاری در تاریخ سینما را به ذهن متبادر می‌سازد، از آثار سینمای گنگستری مانند "صورت زخمی" هاوارد هاکس و "سزار کوچک" مروین لروی و "دشمن مردم" ویلیام ولمن در اویل دهه 30 تا آثاری همچون "دوستان خوب" و "دار و دسته نیویورکی" مارتین اسکوسیزی و تا ...

انتشار فیلم ویدئویی استخر پروانه (طناز طباطبایی)، همسر یکی گنده لات‌های محله به نام هاشم (امیر آقایی) باعث قتل پروانه و به زندان افتادن هاشم می‌شود. شرط احمد (علیرضا داوود نژاد) برای گذشتن از خون دخترش آن است که عامل انتشار فیلم را پیدا کنند. برادر هاشم، حجت (امیر عزتی) ابتدا با یکی دیگر از گنده لات‌های محله به نام مصیب که از دوستان نزدیک هاشم است با گروهش به دنبال سرنخ‌های ماجراست و سپس خودش به تنهایی به دنبال عامل مصیبتی که برخانواده شان آوار شده، می‌رود.

به جز برخی صحنه‌های اضافی که حجت به دنبال پوارو بازی به دخمه‌ها و سوراخ خلافکاری‌های محله مثل پاتوق شاپور (پانته آ بهرام) سرک می‌کشد و کمک چندانی به قصه نمی‌کند (به نظر این فقره از خلق و خوی مستند سازانه محمد کارت برمی آید)، فیلم "شنای پروانه" از ساختار روایی و سینمایی قابل قبولی برخوردار است. ضمن اینکه می‌توان آن را دارای یک دوگانگی نچسب و باور ناپذیر نیز دانست. فیلم در واقع به لحاظ ساختار روایی، دو پاره به نظر می‌رسد و از این موضوع به سختی رنج می‌برد. چنانچه تا اواسط فیلم شاهد یک نوع روابط معمول در میان دسته‌جات اوباش هستیم که حتی حجت برای پیدا کردن عوامل بدبختی خانواده‌اش، از طرق معمول مانند متوسل شدن به دیگر اراذل محله اقدام می‌کند اما از اواسط فیلم همین حجت که چندان هوش و ذکاوتی هم از او شاهد نبوده‌ایم، ناگهان به شرلوک هلمز تبدیل شده و چنان به سراغ مظنونین ماجرا رفته و پرونده شان را باز می‌کند که به نظر می‌آید سال‌ها روی پرونده‌های آن‌ها کار کارشناسی کرده و حالا آمده با سوالات بسیار زیرکانه و استفاده از نقاط ضعف افراد، به اقرار وادارشان سازد!

وقتی چند سال پیش در جشنواره فیلم‌های ایرانی در کلن، دو فیلم مستند از محمد کارت به نمایش درآمد، گزارشگر رادیو فرانسه، آنها را "تیره، ناامید کننده، ملال آور و گاه خشن و مازوخیستی" خطاب کرد. حالا به نظر می آید کارت برای اولین فیلم داستانی‌اش نیز چنین قصه و ساختار نفرت انگیزی را انتخاب کرده همچنانکه تارانتینو در هشتمین فیلمش، یکی از کثیف‌ترین داستان‌ها و روایت‌های خود را به تصویر کشید و آن را "هشت نفرت انگیز" نام گذارد.

شنای پروانه – قتل‌های ناموسی و غرق‌شدن پروانه‌ها در خوناب

روزبه جورکش ،برگرفته از سایت رادیو زمانه

فیلم «شنای پروانه» داستانِ فرو ریختن آدم‌ها پس از سرگیجه است. بازنماییِ مستأصل‌شدن، خُرد شدن و دفن گردیدن. هراسان گشتن و خیره شدن به دستان و چشم‌های جامعه که مبادا «تو» را بی‌پوشش و عریان دیده باشند.

آیا پروانه می‌تواند دورِ خود بچرخد؟ یا تصویرِ ثابت چرخیدن پروانه فقط دور «چیزها» در پناهِ نور، که در ذهن‌مان ثبت شده است، امکان این تصور را از ما می‌گیرد؟ امکان چرخیدن دورِ خود، دور دیگران، چرخیدنی کامل و بی‌وقفه به‌طور‌ی که تمامیِ وجوه‌اش نمایان شود و در آخر از شدت سرگیجه به زمین افتد و استواری‌اش را از دست بدهد و فروبریزد. فیلم «شنای پروانه» داستانِ فرو ریختن آدم‌ها پس از سرگیجه است. بازنماییِ مستأصل‌شدن، خُرد شدن و دفن گردیدن. هراسان گشتن و خیره شدن به دستان و چشم‌های جامعه که مبادا «تو» را بی‌پوشش و عریان دیده باشند. با این مقدمه به سراغ بررسی شنای پروانه می‌رویم.

فیلم «شنای پروانه» درامی اجتماعی و معماگونه، ساختۀ محمد کارت اولین‌بار در جشنواره فجر ۱۳۹۸ به نمایش درآمد. اکران این فیلم، با وجود موانع و حواشی متعددی از جمله سانسور دستگاه نظارتی، حق مالکیت داستان فیلم، تعطیلی سینماها و سرانجام قاچاق‌شدن‌اش در فضای مجازی روبه‌رو شد، مورد استقبال مخاطبان و منتقدان سینما قرار گرفت. بسیاری در ستایش‌اش آن را موفق‌ترین فیلم سینمای اجتماعی ایران در سال‌های دهۀ ۱۳۹۰ نامیدند و برخی دیگر از آن به‌عنوان یک فیلم ضعیف که کارگردان فیلم صرفاً به دنبال نمایش خشونت و سیاه‌نمایی‌های جنوب شهر تهران است یاد کردند.

محمد کارت فیلمساز جوانی است که کار خود را از تئاتر آغاز کرد و بعد از تجربه بازیگری و کارگردانی تئاتر به دنیای تصویر وارد شد. او ابتدا به‌عنوان بازیگر در سینما مشغول به کار شد و با کارگردان‌های مطرحی کار کرد. از جمله آثار او در زمینه بازیگری می‌توان به بازی او در فیلم «بی‌خود و بی‌جهت» ساخته عبدالرضا کاهانی، فیلم «چه خوبه که برگشتی» ساخته داریوش مهرجویی و فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان اشاره کرد.