با وجود اعلام مخالفت صریح رییس سازمان محیط زیست و معاون میراث فرهنگی در هفته‌های اخیر با آبگیری سد چمشیر، اما محمدرضا فاضل، معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر گفت که این سد با مجوز هیأت دولت و سازمان‌های میراث فرهنگی و محیط زیست ساخته شده است.
او در جمع خبرنگاران میراث فرهنگی، درحالی که شمارش معکوس برای آبگیری در سد چمشیر آغاز شده و زمانی تا غرق شدن محوطه‌های باستانی باقی نمانده است، مجوزهایی که در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود از سوی دو سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی داده شده است، را بازخوانی کرد و یادآور شد: نزدیک به ۳۰ سال است که کار مطالعاتی در این منطقه انجام شده است. این سد ساخته می‌شود تا آورده سه ماهه رودخانه «زهره» را ذخیره کند و آب را با کیفیت بالاتر آب به مناطق پایین‌تر انتقال دهد. در واقع، هدف از ساختن این سد ذخیره آب حاصل از بارندگی و انتقال آب با کیفیت و تأمین نیاز آب مناطق پایین دست برای کشاورزی و سپس تامین برق و برای آبزیان و گردشگری است.
او اضافه کرد: درحال حاضر امکان مدیریت حجم زیادی از آب که در طول دو سه ماه زمستان وارد رودخانه زهره می‌شود، وجود ندارد. در واقع سد سازه عظیمی است که جلوی سیلاب‌ها و حجم زیاد آب را خواهد گرفت و با کیفیت بالاتر به مناطق پایین دست هدایت خواهد کرد. هدف دیگر ساخت این سد تولید برق به میزان ۴۸۲ گیگاوات ساعت در سال است که با احتساب قیمت برق در بازار آزاد صادرات، تقریبا سالی ۶۰ و ۶۵ میلیارد دلار درآمد از برق سد چمشیر تولید خواهد شد.
فاضل برخلاف نظر کارشناسان محیط زیست درباره شور شدن آب رودخانه زهره با آبگیری آن، تاکید کرد: به استناد گزارش کارشناسان در طول ۳۰ سال گذشته احداث سد چمشیر موجب بهبود کیفیت آب رودخانه زهره می‌شود، از دیگر نتایج مطالعات کارشناسان این بوده که در دراز مدت شاهد انحلال وسیع در سازنده مخزن نخواهیم بود. علاوه‌بر این، گزارش کارشناسان تاکید می‌کند که در مخزن سد چمشیر هیچ رخنمون برون‌زد و یا گنبد نمکی وجود ندارد که بر اثر آبگیری و بالا آمدن تراز آب، حل شود و کیفیت آب را پایین آورد.
معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر در ادامه گفت: سال ۱۳۷۷، یعنی حدود ۱۲ سال پیش از آغاز این پروژه توافق‌نامه‌ای با شرکت نفت امضا شد که بر این اساس اعلام شد در این محل سد ایجاد خواهد شد. همچنین آمار چاه‌هایی که در مخزن پلمب باید شوند مشخص شد. مجوزهایی نیز از سازمان‌های محیط زیست و میراث فرهنگی دریافت شده است. ما از سازمان محیط زیست سال ۱۳۸۸ مجوزی دریافت کردیم که عملیات احداث سد چمشیر در تنگه چمشیر را مورد تایید قرار می‌دهد و الزاماتی را نیز تعیین می‌کند.
او افزود: ما تاکنون ۲۶ جلد گزارش برای محیط زیست فرستاده‌ایم، یعنی هر سه ماه یک بار این گزارش‌ها ارسال شده است و آنها کاملا در جریان کار قرار داشتند.
فاضل سپس گفت: اولین اقدام ما با سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه باستان‌شناسی به سال ۱۳۸۹ برمی‌گردد، در آن سال بررسی‌های اولیه و قراردادی بسته می‌شود تا بررسی و شناسایی اولیه صورت گیرد، عده‌ای از باستان‌شناسان پژوهشکده باستان‌شناسی به منطقه چمشیر می‌آیند و سپس تایید می‌شود که مشکلی از بابت اجرای پروژه سد نیست. در واقع میراث فرهنگی به صراحت اعلام می‌کند که با اجرای پروژه سد چمشیر موافق است. دو دوره در این محوطه کاوش انجام می‌شود که اخیراً نیز یک تیم ۸۰ نفره با قراردادی به میزان ۶ میلیارد تومان به مدت حدود ۲ ماه کاوش در این منطقه را ادامه می‌دهد. با این شرایط انتظار داریم هیچ مسأله میراث فرهنگی در حوزه آبگیری سد چمشیر باقی نماند.
معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر درباره جزئیات بیشتر مجوزی که میراث فرهنگی صادر کرده است، گفت: آقای میراسکندری، رییس وقت پژوهشکده باستان‌شناسی در سال ۱۳۹۰ در نامه‌ای به مجری طرح نوشته است «با توجه به بلامانع بودن آبگیری سد مذکور دستور فرمایید نسبت به تسویه حساب نهایی به شماره حساب … اقدام شود.» بر این اساس آبگیری سد بلامانع اعلام شده است و ما هم هیچ ممانعتی برای کاوش‌های نجات‌بخشی باستان‌شناسی نداشتیم و همه نوع همکاری نیز انجام شده است.
فرزاد مافی، مشاور باستان‌شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران که در این نشست خبری حضور داشت، برای تکمیل این توضیحات اظهار کرد: برای سد چمشیر اولین مکاتبه رسمی با سازمان و پژوهشگاه میراث فرهنگی سال ۱۳۰۹ انجام شد. سال ۱۳۹۱ تیم باستان‌شناس از طریق پژوهشگاه به این منطقه آمدند و بررسی‌های اولیه را انجام دادند، تعدادی محوطه باستانی، شناسایی شد که با استناد به این مطالعات، آن نامه پژوهشکده نوشته شده است. در واقع آن نامه، مجوز آبگیری نیست، بلکه مجوز ساخت سد است.
او با بیان این‌که چمشیر نخستین سد در کشور است که مطالعات باستان‌شناسی در آن در چهار مرحله انجام شده است، افزود: باستان‌شناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی سال ۹۵ گمانه‌زنی و کاوش‌های اولیه را انجام دادند. سال ۹۷ نیز قرارداد انجام کاوش در ۳۰ محوطه باستانی با تأمین بودجه‌ای بالغ بر ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان بسته شد. تیم کاوش به سرپرستی آقایان شهرام زارع و عطایی طبق قرارداد کار را شروع کردند، اما بنا به دلایل و توجیهاتی که ما هم قبول کردیم، با آن بودجه، ۹ محوطه را توانستند کاوش کنند و ۲۱ محوطه دیگر باقی ماند که طرح توجیهی برای آن ارائه کردند و اعلام شد که بر همان اساس، امسال برای ادامه کاوش‌های باستانی در ۲۱ محوطه قرارداد بسته شد.
مافی در پاسخ به این سوالی درباره دلیل برآورد اشتباهی که در تامین اعتبار موردنیاز برای کاوش در ۳۰ محوطه صورت گرفته بود، اظهار کرد: هر مبلغی که پژوهشگاه میراث فرهنگی برای کاوش‌های باستان شناسی به ما اعلام می‌کرد مکلف به پرداخت آن بودیم شرکت توسعه و منابع آب ایران از نظر قانونی مکلف است مطالعات میراث فرهنگی در حوضه سدها را تامین مالی کند، غیر از این ما یک مسؤولیت اجتماعی داریم که اگر میراث فرهنگی به سراغمان نمی‌آمد، ما همانند سد «سیمره» خودمان از میراث فرهنگی می‌خواستیم که مطالعه را انجام دهد و اما و اگری هم برای تامین بودجه مورد نیاز نداشتیم.
محمد حسین عزیزی خرانقی، عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی و مدیر و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد چمشیر نیز در این نشست خبری که در محل سد چمشیر برگزار شد، درباره نتیجه کاوش‌های صورت گرفته و دلیل تعلل در کاوش‌ها با توجه به این‌که مطالعات در سال ۱۳۹۰ انجام شده، اما اولین دور کاوش‌ها سال ۱۳۹۷ صورت گرفته و حالا که سد در آستانه آبگیری است، ۲۱ محوطه در دوماه کاوش می‌شود، توضیح داد: پس از گمانه‌زنی در سال ۱۳۹۵ از سوی آقایان زارع و عطایی ۳۰ محوطه حائز اهمیت فرهنگی برای کاوش اعلام شد. کاوش‌ها از ۱۳۹۷ آغاز شد و تا ۱۳۹۹ ادامه داشت که ۹ محوطه کاوش شد.
او ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ با توجه به فشاری که برای اتمام پروژه سد چمشیر وارد شد، پژوهشگاه میراث فرهنگی با وزارت نیرو قراردادی را بست که ۲۱ محوطه باقیمانده را کاوش کند. بر این اساس ۱۸ تیم کاوش همزمان در ۲۱ محوطه مستقر شده‌اند که این پروژه از آذرماه ۱۴۰۱ آغاز شد. کار بسیار سخت بود؛ چرا که منطقه در نقطه دور افتاده واقع شده که امکانات محدودی دارد. اکنون ما در مرحله پایان کاوش‌ها هستیم فقط نقشه‌برداری و عکس‌های هوایی و کار روی چند محوطه محدود تا بالا آمدن آب، باقی مانده است.
ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد چمشیر افزود: این کاوش‌ها در سه مسیر انجام شده است. بیشتر محوطه‌ها نیمه یکجانشین و کوچ‌نشین بودند و فقط یک یا دو رج سنگ مشاهده شده است، همراه با سفال‌های ساده که شاخص نبودند. چند محوطه خوب باستانی نیز داشتیم، خوب به این معنی که بقایای معماری و یافته‌های قابل تاریخ‌گذاری با کاربری مشخص، یافته شده باشد.
او اضافه کرد: ۵ محوطه نیز یافته‌های معماری قابل توجه داشته که با بقیه محوطه ها فرق دارد محوطه‌های سنگ‌چین با ملات گچ قدمت بیشتر محوطه‌ها به دوره میانی اسلامی برمی‌گردد. همچنین دو سکه ایلخانی پیدا شده است. بیشتر سفال‌های پیدا شده نیز به قرون اولیه و میانه اسلامی بر می‌گردد.
عزیزی درباره آثار شاخص پیدا شده در حوزه آبگیر سد چم شیر با توجه به اظهارات برخی از باستان‌شناسان که قبلاً در این محوطه کاوش کرده‌اند و به سازه‌های ساسانی اشاره‌ای داشته‌اند، گفت: در حال حاضر فقط یک محوطه شاخص مربوط به دوره عیلامی در حال کاهش است که آقای مرتضی حصاری مسؤولیت آن را بر عهده دارد و تنها تپه باستانی این حوضه به شمار می‌آید. این محوطه در انتهای مخزن قرار گرفته که با توجه به تراز آبگیری با تأخیر زیر آب می‌رود.
او در پاسخ به این سوال که چرا ۱۴۰ محوطه شناسایی شده کامل کاوش نشده‌اند و آیا در این مورد تعلل و یا کوتاهی صورت گرفته است، اظهار کرد: همه محوطه‌ها قابلیت کاوش و بررسی را نداشتند، نیمی از این محوطه و گورستان اسلامی هستند.
مافی، مشاور باستان‌شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه منابع آب و نیرو گفت: دقتی که به لحاظ کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های چمشیر صورت گرفته مثال‌زدنی است با این دقتی که حوضه این سد بررسی شده اگر بقیه سدها نیز بررسی می‌شود تعداد محوطه‌های باستانی حتماً افزایش می‌یافت.
او ادامه داد: این ۳۰ محوطه در ادامه گمانه‌زنی‌های سال ۱۳۹۵ است و تشخیص باستان‌شناسان این بود که ۳۰ محوطه از ۱۴۰ محوطه قابلیت کاوش داشته است.
عزیزی مدیر و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد چم شیر درباره تعلل‌های صورت گرفته در کاوش‌ها بیان کرد: تغییر پی در پی مدیریت پژوهشگاه میراث فرهنگی فرهنگی و پژوهشکده باستان‌شناسی می‌تواند یکی از دلایل آن باشد.
او همچنین درباره اشیای تاریخی یافته شده تاکنون از کاوش‌ها، اظهار کرد: همه اشیاء یافت شده از ۲۱ محوطه به امین اموال آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد تحویل داده شد که بیشترین آثار خرده سفال بودند، علاوه‌بر آن دو سکه مسی ایلخانی یک سنگ قبر هم در گذشته پیدا شده بود که به میراث فرهنگی شهرستان گچساران تحویل داده شد.
در ادامه این سوال مطرح شد که چرا کاوش‌های ۹ محوطه سه سال طول کشید، در حالی که ۲۱ محوطه از آذر تا دی‌ماه کاوش می‌شود به نظر می‌رسد این اتفاق با توجه به فشاری که برای آبگیری سد وجود دارد بیشتر برای توجیه در افکار عمومی صورت گرفته است که فاضل معاون اجرایی سد و نیروگاه چم شیر در پاسخ به این پرسش اظهار کرد: بر اساس قراردادهای که با پژوهشگاه میراث فرهنگی بسته شده است گروه باستان‌شناسی در سال ۱۳۹۷ حدود ۸ محوطه را کاوش کردند، درحالی که برای کاوش ۲۱ محوطه حدود ۸۰ کارشناس به غیر از کارگران ۲۱ محوطه را کاوش می‌کردند. در واقع در مدت محدود از آذر تا دی ماه ۱۴۰۱ حدود ۲۵ درصد ظرفیت باستان‌شناسان کشور در سد چمشیر به کار گرفته شد.
عزیزی، مدیر و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد چمشیر اضافه کرد: در این مدت محوطه ها از، ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر مربع کاوش شده‌اند.
محمدرضا نعمتی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و رییس گروه نجات‌بخشی پژوهشکده باستان‌شناسی، پس از آن‌که پرسشی درباره این که چگونه مجوز ساخت سد از سوی رییس وقت پژوهشگاه در سال ۱۳۹۰ بلامانع اعلام شده که در آن سال، هنوز بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی حتی آغاز هم نشده بود، ترتیب زمانی بررسی‌ها و کاوش‌های صورت گرفته را به این شرح بیان کرد: سال ۱۳۹۰ بررسی و شناسایی اولیه صورت گرفت. سال ۱۳۹۵ بررسی تکمیلی از سوی دو باستان شناس آقایان زارع اعطای انجام شد سال ۱۳۹۵ با حضور ۱۹ کارشناس گمانه‌زنی برای اولین بار صورت گرفت از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۹ محوطه کاوش شد و من از آذر ماه۱۴۰۰ و ۲۱ محوطه باقیمانده کاوش شد.
عزیزی، مدیر و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی محوطه سد چمشیر درباره اظهارات برخی کارشناسان مبنی بر شواهدی از ساسانیان در حوزه آبگیری سد چم شیر بیان کرد: در ۲۱ محوطه‌ای که ناظر در کاوش آنها بودم هیچ محوطه‌ای قطعاً ساسانی نبوده است حتی برخی گفته‌اند آثار هخامنشیان در این حوزه پیدا شده ولی کاوشگران ما شواهد دقیقی در این باره نیافته اند که به این دوره منصوب شود.
مافی، مشاور باستان‌شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه نیرو و آب نیز اظهار کرد: بسیاری از محوطه‌ها پس از کاوش مشخص شدند که مربوط به دوره اسلامی هستند و هیچ گونه بقایای استقرارگاهی بزرگ و فاخری به ویژه از دوره ساسانی در این حوضه پیدا نشده است. البته اظهار نظر درباره ساسانی بودن برخی محوطه‌ها در حوضه آبگیر سد سیوند اشتباه تیم قبلی نیست اگر کاوش‌های آنها ادامه پیدا می‌کرد ممکن بود بر اساس یافته‌ها نظر دیگری بدهند، چه بسا که ما یک قطعه سفال به زعم خودمان ساسانی پیدا کردیم و چند روز بعد ظرف ایلخانی در همان محوطه پیدا شد.
عزیزی، مدیر و ناظر کاوش‌های نجات. بخشی سد چمشیر نیز در ادامه این سخنان گفت: این محوطه فقیر است، عموما چون بنای فاخری ندارد سفال شاخص هم ندارد و سفال‌های آن بیشتر کاربری روزانه داشته‌اند. ویژگی این منطقه در واقع آن است که حجم گسترده‌ای از اثرات کوچ‌نشینی کاوش شده است که اگر در شرایط دیگری بودیم ممکن بود باستان‌شناسان در چنین محوطه کاوشی انجام ندهند.
در این میان، فاضل، معاون اجرایی سد و نیروگاه چم شیر با یادآوری این‌که برای آغاز عملیات اجرایی در اینستا مجوز هیئت دولت و سازمان‌های میراث فرهنگی و محیط زیست را داشته‌اند متذکر شد باید درباره ۱۴۰ محوطه باستانی که در حوزه آبگیر سد چمشیر شناسایی شده به درستی اطلاع‌رسانی شود؛ چرا که وقتی نام محوطه باستانی می‌آید تصور مردم بر این است که با یک شهر باستانی روبرو هستند در صورتی که اینطور نبوده است.
مافی، مشاور باستان شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه نیرو نیز یادآور شد در این ۱۰ سال که کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه سد چمشیر انجام شده شاید کلا ۷ تا ۸ ماه کاوش صورت گرفته باشد.
زارعی، مدیر و ناظر کاوش های نجات بخشی چمشیر در ادامه با بیان این‌که کفایت مطالعات باستان‌شناسی بسیاری از محوطه‌ها که زیر آب خواهند رفت اعلام شده و کاوش فقط در دو محوطه ادامه خواهد داشت که یکی از آنها همان تپه عیلامی است که تا یک ماه دیگر برایی تکمیل کاوش‌ها به زمان نیاز دارد، افزود: بارندگی‌های اخیر کاوش در برخی از این موارد محوطه‌ها را با چالش مواجه کرده است.
فاضل، معاون اجرایی سد و نیروگاه چم شیر نیز با بیان این‌که آبگیری سد چمشیر از هفته دیگر آغاز خواهد شد بیان کرد: کاوش این تپه با توجه به تراز آن با تأخیر زیر آب می‌رود بنابراین تا آن زمان، برای تکمیل مطالعات و کاوش فرصت وجود دارد.
او همچنین درباره مخالفتی که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با آبگیری سد چم شیر داشته و همچنین گله بی‌پاسخ گذاشتن نامه‌های محیط زیست، اظهار کرد: سازمان محیط زیست نامه فرستاد و اعلام کرد یک نماینده برای بررسی موضوعات به سد می‌فرستد که در نتیجه بررسی صراحتا اعلام شد هیچ گنبد رخنمون و برون‌زد نمکی که بر اثر آب گیری انحلال و افت کیفیت آب ایجاد شود، وجود ندارد. براساس گمانه‌زنی‌های که تا عمق ۳۰۰ متری انجام شده، نمک یافت نشده است. تمام مطالعات انجام شده نیز تایید می‌کنند که پروژه سد چمشیر نقش تعدیل‌کننده آب رودخانه زهره را دارد.
معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر تاکید کرد: آن اتفاقی که در ذهن‌تان درباره گنبد و برون‌زدگی گنبد نمکی با آبگیری سد وجود دارد، رخ نمی‌دهد.
فاضل همچنین درباره نگرانی‌های که نسبت به اختلال نفت در آب سد وجود دارد با توجه به حلقه‌های چاه در محل آبکیری سد چمشیر، اظهار کرد: در محدوده مخزن دو چاه نفت وجود داشت که پلمپ شده‌اند. همچنین ۸ چاه خارج از مخزن بوده که جمع بندی شرکت نفت بر اساس مذاکرات صورت گرفته آن بود که چاه‌های خارج از مخزن را نیز پلمب کند.
او در پاسخ به این سوال چه تضمینی وجود دارد نفت، آب را آلوده نکند، اظهار کرد: ما یک توافقنامه با شرکت نفت داریم که پلمب و ایمن‌سازی چاه‌ها با این شرکت است و آنها باید در این باره پاسخگو باشند که تا کنون چه اقداماتی انجام داده‌اند. ما با این شرکت در راستای آن‌که نفت در آب آلودگی ایجاد نکند توافق کرده‌ایم.
او سپس با اشاره به انتقادهایی که به آبگیری سد چمشیر شده است، گفت: یکشنبه ۱۸ دی‌ماه در نامه‌ای به استاندارد اطمینان دادیم که به صراحت و صحت این پروژه اعتماد داریم، ولی حالا عده‌ای که رشته‌های نامرتبط هم دارند نظرات دیگری می‌دهند ما در بخش محیط زیست و باستان‌شناسی کار شیک و تمیز انجام دادیم. قبل از شروع کار با سازمان محیط زیست و نفت مذاکره داشتیم و یک دهه است که روی میراث فرهنگی محوطه کار می‌کنیم ما نگران افراد غیرمتخصص نیستیم، نگرانی ما بعضی از مسؤولان هستند که حتی به تیم کارشناسی خود اعتماد نمی‌کنند. نماینده محیط زیست به صدا درآمده و اعلام کرده که گنبد نمکی وجود ندارد، این نماینده به دعوت ما نیامده بود محیط زیست او را فرستاده بود. اگر قرار باشد وزیر میراث فرهنگی هم نظر کارشناس خودش را نپذیرد این ما نیستیم که باید جوابگو باشیم.
در ادامه این سوال مطرح شد که معاون وزیر میراث‌فرهنگی اخیراً به تازگی و با صراحت اعلام کرده است که با آبگیری سد چمشیر مخالفت کرده، با این حال باستان‌شناسان در این محوطه کاوش‌ها را در حالی ادامه داده‌اند که اکنون اعلام می‌کنند یافته‌های شاخص فاخری به دست نیاورده‌اند که عزیزی مدیر ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی چمشیر در این باره بیان کرد: خاص‌ترین یافته ما تاکنون دو سکه مسی ایلخانی بوده، کیفیت و کمیت هر اثر از نگاه باستان‌شناسان حائز اهمیت است. کشور مسؤولانی دارد و اینطور نیست که ما به عنوان باستان‌شناس نظر خود را بدهیم و اگر اثر فاخر و شاخصی پیدا نکرده باشیم با آبگیری سد اعلام موافقت کنیم.
او در ادامه یادآور شد که در نتیجه کاوش‌ها در حوضه آبگیر سد چمشیر تا کنون ۱۴۱ اثر تاریخی به دست آمده است. کاوش‌ها در ۳۰ محوطه نیز بر اساس گمانه‌زنی‌ها انجام شده و این تصمیمی بود که در گذشته گرفته‌اند، ما فقط مطالعات را انجام دادیم. پرسش‌هایی که اکنون درباره سد چمشیر پرسیده می‌شود باید درباره سد سیمره پرسیده می‌شد؛ آثاری در آنجا زیر آب رفته که سال‌ها باید روی آنها مطالعه می‌شد. برای همه ما باستان شناسان تک‌تک این آثار و محوطه‌هایس مهم است، اما در حال حاضر کفایت کاوش در محوطه چمشیر اعلام شده است. ما همه آثار را با دقیق و فراغ بال مطالعه کردیم، اما درباره محوطه عیلامی هنوز اطلاعاتمان کامل نشده است. کار باستان‌شناسی ما در سد چمشیر به پایان رسیده، اما این که وزیر و معاون میراث فرهنگی درباره آبگیری چه نذری می دهند ما اطلاعی نداریم.
مافی، مشاور باستان شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه آب و نیروی ایران در پایان این نشست که در محدوده سد چمشیر برگزار شد، بیان کرد: اینجا محوطه خارق‌العاده‌ای به لحاظ باستان‌شناسی شناسایی نشده است و کاوش‌های نجات‌بخشی انجام شده و کفایت مطالعات باستان‌شناسی نیز اعلام شده است
ثبت نظر